Tổng quan về Liệu pháp Gestalt (Gestalt Therapy)

Huy, P. Q. (n.d.). Liệu pháp Gestalt (Gestalt Therapy). Psyguild.com

Trích dẫn trong văn bản (In-text citation)

Dạng ngắn: (Huy, n.d.)
Dạng dài (Lần đầu tiên xuất hiện): (Phạm Quốc Huy, n.d.)

Nội dung

1. Giới thiệu chung

Liệu pháp Gestalt là một phương pháp trị liệu tâm lý tập trung vào sự nhận thức (awareness), trải nghiệm hiện tại (“Here and Now”) và trách nhiệm cá nhân của thân chủ. Được phát triển vào những năm 1940 bởi Fritz Perls, Laura Perls và Paul Goodman, liệu pháp này nhấn mạnh sự toàn vẹn của con người trong mối quan hệ với thế giới xung quanh.

Khác với phân tâm học, vốn tập trung vào phân tích quá khứ và vô thức, liệu pháp Gestalt hướng dẫn thân chủ sống trọn vẹn trong hiện tại, tự chịu trách nhiệm về cảm xúc và hành vi, thay vì đổ lỗi cho hoàn cảnh hay người khác.

Xem thêm: Liệu pháp adlerian

2. Các nguyên lý cốt lõi của liệu pháp Gestalt

2.1. “Tại đây và ngay lúc này” (Here and Now)

Nhấn mạnh vào trải nghiệm hiện tại, thay vì bị ám ảnh bởi quá khứ hoặc lo lắng về tương lai.
Giúp thân chủ tập trung vào cảm xúc và hành vi đang diễn ra thay vì chỉ phân tích chúng.

2.2. Nhận thức về bản thân (Self-awareness)

Thân chủ cần nâng cao nhận thức về suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của mình.
Nhà trị liệu không đưa ra lời giải thích, mà khuyến khích thân chủ quan sát và tự khám phá vấn đề của họ.

2.3. Tiếp xúc (Contact)

Cách cá nhân tương tác với môi trường và những người xung quanh ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tinh thần.
Những gián đoạn trong quá trình tiếp xúc (Confluence, Introjection, Projection, Retroflection) có thể dẫn đến vấn đề tâm lý.

2.4. Tổng thể (Gestalt)

Con người nên được nhìn nhận như một chỉnh thể, thay vì tách rời từng phần riêng lẻ.
Nhận thức về bản thân chỉ có thể đạt được khi xem xét toàn bộ hệ thống cá nhân.

3. Bản chất của khó khăn tâm lý

Gestalt Therapy cho rằng khó khăn tâm lý không phải do vô thức (như phân tâm học) hay mất cân bằng sinh học, mà chủ yếu xuất phát từ:

Sự gián đoạn tiếp xúc với thực tại: Khi con người đánh mất sự kết nối với cảm xúc hoặc môi trường.
Những vấn đề chưa hoàn tất (“Unfinished Business”): Những tổn thương hoặc cảm xúc bị kìm nén từ quá khứ chưa được xử lý.
Mất kết nối với hiện tại: Lo lắng về tương lai hoặc ám ảnh bởi quá khứ dẫn đến stress và trầm cảm.
Sự kìm nén cảm xúc do xã hội hóa: Những quy tắc xã hội làm cá nhân không thể bày tỏ cảm xúc thật.
Mất khả năng tự điều chỉnh: Cá nhân không kiểm soát được hành vi và cảm xúc theo nhu cầu thực tế.
Sự rạn nứt giữa nhận thức và hành động: Khi cá nhân hiểu được vấn đề nhưng không thể thay đổi hành vi.

4. Mục tiêu trị liệu

Liệu pháp Gestalt không tập trung vào việc “chữa bệnh”, mà hướng đến:

Tăng cường nhận thức về bản thân: Giúp thân chủ hiểu rõ hơn về cảm xúc, suy nghĩ và phản ứng của họ.
Khôi phục khả năng tự điều chỉnh: Hỗ trợ thân chủ phát triển khả năng kiểm soát cảm xúc và hành vi.
Giải phóng những cảm xúc bị dồn nén: Giúp thân chủ đối diện và xử lý những tổn thương chưa được giải quyết.
Học cách chịu trách nhiệm về cuộc sống: Nhấn mạnh trách nhiệm cá nhân thay vì đổ lỗi cho người khác hoặc hoàn cảnh.
Cải thiện khả năng tương tác với môi trường: Giúp thân chủ thiết lập ranh giới lành mạnh và giao tiếp hiệu quả hơn.

5. Vai trò của nhà trị liệu

Nhà trị liệu Gestalt không đóng vai trò là “chuyên gia” đưa ra lời khuyên, mà là người hỗ trợ thân chủ tự khám phá bản thân qua:

Tăng cường nhận thức: Giúp thân chủ tập trung vào khoảnh khắc hiện tại.
Khuyến khích trách nhiệm cá nhân: Hướng dẫn thân chủ chịu trách nhiệm về cảm xúc và hành vi của họ.
Thách thức thân chủ một cách xây dựng: Nhận diện mâu thuẫn trong suy nghĩ và hành động của thân chủ.
Tạo ra trải nghiệm trị liệu: Áp dụng các kỹ thuật thực hành thay vì chỉ nói về vấn đề.
Duy trì sự chân thực và minh bạch: Nhà trị liệu không che giấu cảm xúc mà tạo ra một môi trường trị liệu trung thực.

6. Kỹ thuật trị liệu Gestalt

Empty Chair (Ghế trống): Giúp thân chủ đối diện với những cảm xúc chưa được giải quyết.
Exaggeration (Phóng đại cử chỉ): Giúp thân chủ nhận thức rõ hơn về biểu hiện cơ thể và cảm xúc tiềm ẩn.
Reversal (Đảo ngược vai trò): Khuyến khích thân chủ thử trải nghiệm những phần tính cách bị kìm nén.
Staying with the Feeling (Giữ nguyên cảm xúc): Giúp thân chủ học cách trải nghiệm và xử lý cảm xúc thay vì né tránh.
Direct Dialogue (Đối thoại trực tiếp): Khuyến khích thân chủ giao tiếp thẳng thắn với bản thân hoặc người khác để giải tỏa cảm xúc.

7. Mối quan hệ trị liệu

Mối quan hệ giữa nhà trị liệu và thân chủ trong liệu pháp Gestalt có các đặc điểm sau:

✅ Không phân cấp – Nhà trị liệu và thân chủ là đối tác ngang hàng.
✅ Chân thực – Nhà trị liệu không che giấu cảm xúc hay phản hồi của mình.
✅ Trọng tâm vào hiện tại – Giúp thân chủ trải nghiệm thay vì chỉ nói về vấn đề.
✅ Phản chiếu mô thức quan hệ của thân chủ – Giúp họ hiểu cách họ tương tác với thế giới xung quanh.

8. Kết luận

Liệu pháp Gestalt là một phương pháp trị liệu tâm lý mang tính trải nghiệm cao, giúp thân chủ sống trọn vẹn trong hiện tại, nâng cao nhận thức về bản thân và chịu trách nhiệm về cuộc sống của mình. Bằng cách tập trung vào những trải nghiệm trong khoảnh khắc hiện tại, liệu pháp này giúp thân chủ đối diện với cảm xúc chưa được giải quyết, cải thiện tương tác xã hội và phát triển một phong cách sống lành mạnh hơn.

Nếu áp dụng đúng cách, Gestalt Therapy không chỉ là một phương pháp trị liệu mà còn là một triết lý sống, giúp con người nhận thức và trải nghiệm cuộc sống một cách trọn vẹn nhất.