I. Giới thiệu

1. Khái niệm đề tài nghiên cứu

Đề tài nghiên cứu là vấn đề hoặc chủ đề cụ thể mà một nhà nghiên cứu lựa chọn để phân tích và tìm hiểu. Đề tài đóng vai trò như một bản định hướng, xác định rõ những câu hỏi cần trả lời và vấn đề cần giải quyết trong quá trình nghiên cứu. Theo Vũ Cao Đàm (1999), đề tài nghiên cứu cần đảm bảo các tiêu chí khoa học như tính mới, tính khả thi và tính ứng dụng, đồng thời phải phù hợp với yêu cầu của thực tiễn và xã hội. Trong tâm lý học, đề tài thường xoay quanh các hiện tượng tâm lý, hành vi con người hoặc các yếu tố tác động đến sự phát triển nhân cách.

Theo Phạm Viết Vượng (2000), một đề tài nghiên cứu tốt phải giúp định hình được phương pháp tiếp cận, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thu thập dữ liệu và phân tích. Từ đó, nhà nghiên cứu có thể xây dựng nền tảng lý thuyết và đề xuất các giải pháp khoa học nhằm đóng góp vào sự phát triển của tri thức hiện tại.

Xem thêm: Phương pháp nghiên cứu khoa học.

2. Tầm quan trọng của đề tài

Lựa chọn đúng đề tài nghiên cứu không chỉ quan trọng đối với việc hoàn thành nghiên cứu mà còn quyết định chất lượng và giá trị của nghiên cứu đối với xã hội. Đề tài nghiên cứu là tiền đề để khám phá tri thức mới, mở rộng hiểu biết về các lĩnh vực cụ thể, đồng thời mang lại ứng dụng thiết thực trong đời sống. Ví dụ, trong tâm lý học, các đề tài nghiên cứu có thể giúp cải thiện các phương pháp can thiệp trong điều trị tâm lý, giáo dục hoặc các chương trình quản lý hành vi.

Theo Skinner (1938), việc chọn đúng đề tài nghiên cứu còn giúp nhà nghiên cứu tập trung vào những vấn đề cần thiết, tránh lãng phí thời gian và tài nguyên. Một đề tài được xác định rõ ràng sẽ giúp nhà nghiên cứu phát triển được một kế hoạch khoa học cụ thể, từ đó dễ dàng hơn trong việc áp dụng các phương pháp nghiên cứu hiệu quả và thu thập dữ liệu có giá trị.

Một đề tài nghiên cứu được lựa chọn tốt không chỉ làm sáng tỏ những vấn đề chưa được giải quyết mà còn mở ra các hướng nghiên cứu mới. Tính ứng dụng của nghiên cứu còn mang lại cơ hội triển khai các biện pháp can thiệp hoặc cải tiến dịch vụ, đặc biệt trong các lĩnh vực như giáo dục và tâm lý trị liệu.

II. Quy trình thực hiện đề tài

1. Xác định lĩnh vực của đề tài

Bước đầu tiên trong quy trình lựa chọn đề tài là xác định lĩnh vực nghiên cứu mà nhà nghiên cứu có hứng thú và muốn khám phá sâu hơn. Việc này không chỉ giúp tập trung vào những vấn đề cụ thể mà còn đảm bảo rằng nhà nghiên cứu đã có một nền tảng kiến thức cơ bản về lĩnh vực đó. Trong tâm lý học, các lĩnh vực phổ biến có thể bao gồm tâm lý học phát triển, tâm lý học xã hội, tâm lý học học đường hoặc tâm lý học lâm sàng.

Việc lựa chọn lĩnh vực cần dựa trên sở thích cá nhân, khả năng chuyên môn và nhu cầu của xã hội. Theo Phạm Viết Vượng (2000), nhà nghiên cứu cần phải nắm vững các xu hướng và khoảng trống trong nghiên cứu hiện tại để xác định được các vấn đề chưa được giải quyết hoặc cần được nghiên cứu sâu hơn.

2. Tính cấp thiết đề tài

Sau khi xác định được lĩnh vực nghiên cứu, nhà nghiên cứu cần đánh giá tính cấp thiết của các vấn đề trong lĩnh vực đó. Đề tài nghiên cứu cần phản ánh được một vấn đề quan trọng và có khả năng giải quyết các nhu cầu thực tế hoặc lấp đầy khoảng trống kiến thức trong lý thuyết.

Ví dụ, trong tâm lý học, nếu hiện tại có nhiều nghiên cứu về sức khỏe tâm lý trẻ em nhưng thiếu các nghiên cứu chuyên sâu về tác động của căng thẳng tâm lý trong giai đoạn trưởng thành sớm, thì đây có thể là một đề tài có tính cấp thiết cao cần được ưu tiên lựa chọn.

3. Tính khả thi đề tài

Một yếu tố quan trọng khác trong quy trình lựa chọn đề tài là đánh giá tính khả thi. Đề tài được chọn cần phải có khả năng thực hiện trong phạm vi thời gian, nguồn lực và kỹ năng mà nhà nghiên cứu có. Việc chọn một đề tài quá rộng hoặc quá khó để thực hiện có thể dẫn đến việc nghiên cứu bị đình trệ hoặc không đạt được kết quả mong đợi.

Để đánh giá tính khả thi, nhà nghiên cứu cần xem xét các yếu tố như:

• Khả năng thu thập dữ liệu: Đề tài có thể được nghiên cứu qua các nguồn tài liệu hiện có hay cần phải thực hiện nghiên cứu thực địa?
• Nguồn lực tài chính và kỹ thuật: Nhà nghiên cứu có đủ nguồn lực tài chính và kỹ thuật để thực hiện đề tài không?

Theo Vũ Cao Đàm (2006), việc xác định tính khả thi cần dựa trên khả năng thực tế của nhà nghiên cứu, bao gồm kiến thức chuyên môn, thời gian và các điều kiện nghiên cứu có sẵn.

4. Tham khảo tài liệu và nghiên cứu trước

Một bước không thể thiếu trong quy trình lựa chọn đề tài là nghiên cứu và tham khảo các tài liệu khoa học hiện có. Nhà nghiên cứu cần phải tìm hiểu về các công trình nghiên cứu trước đây, xác định những gì đã được khám phá và những gì còn thiếu sót. Điều này giúp nhà nghiên cứu tránh việc lặp lại những nghiên cứu đã có, đồng thời xác định được các khía cạnh cần khám phá sâu hơn hoặc phát triển.

III. Kết luận

Nghiên cứu khoa học là nền tảng thúc đẩy đổi mới và phát triển bền vững. Việc áp dụng nghiên cứu khoa học giúp giải quyết những thách thức và định hướng cho tương lai. Một đề tài nghiên cứu được lựa chọn tốt không chỉ làm sáng tỏ những vấn đề chưa được giải quyết mà còn mở ra các hướng nghiên cứu mới, góp phần vào sự tiến bộ chung của nhân loại.

Tài liệu tham khảo

1. Lazarus, R. S., & Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal, and Coping. New York: Springer Publishing Company.
2. Schultz, D. P., & Schultz, S. E. (2005). Theories of Personality (8th ed.). Wadsworth.
3. Skinner, B. F. (1938). The Behavior of Organisms: An Experimental Analysis. New York: Appleton-Century-Crofts.
4. Feist, G. J., Roberts, T., & Feist, J. (2020). Theories of Personality (10th ed.). McGraw-Hill Education.
5. Phạm Thành Nghị. (2012). Giáo Trình Tâm Lý Học Sáng Tạo. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
6. Phạm Viết Vượng. (2000). Phương Pháp Luận Nghiên Cứu Khoa Học. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
7. Trương Thị Khánh Hà. (2012). Giáo Trình Tâm Lý Học Phát Triển. Hà Nội: Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
8. Vũ Cao Đàm. (1999). Phương Pháp Luận Nghiên Cứu Khoa Học. Hà Nội: Nhà xuất bản Khoa học và Kỹ thuật.
9. Vũ Cao Đàm. (2006). Phương Pháp Luận Nghiên Cứu Khoa Học. Hà Nội: Nhà xuất bản Giáo dục.